Sâu cuốn lá nhỏ hại trên cây lúa có tên khoa học là Cnaphalocrocis medinalin. Là loài sâu thường gây hại thành dịch lớn và hại nặng trên nhiều vùng trồng lúa ở nước ta. Sâu thường nở rộ và gây hại nặng trên diện rộng vào các giai đoạn: lúa đẻ nhánh, lúa phân hóa đòng, trỗ. Để hiểu hơn về loài sâu hại này, Agri.vn xin chia sẻ với bà con một số kinh nghiệm trong việc phòng trừ sâu cuốn lá lúa. Bà con nông dân đừng vội bỏ qua nội dung bài viết thú vị này nhé!
- Đặc điểm hình thái của sâu cuốn lá nhỏ (Cnaphalocrocis medinalin) hại trên cây lúa
– Bướm có chiều dài thân 8 – 12mm, sải cánh rộng từ 19 – 23mm, nền cánh màu vàng rơm, bìa cánh có 1 đường viền màu nâu đậm, giữa cánh có 3 sọc màu nâu, 2 sọc bìa dài và sọc giữa ngắn. Một bướm cái có thể đẻ đến 300 trứng. Trứng được đẻ rải rác hay thành từng nhóm dọc gân chính của lá, mỗi nhóm từ 10 – 12 trứng. Ở cả hai mặt lá, nhưng mặt trên có nhiều trứng hơn.
– Trứng có hình bầu dục dài khoảng 0,5mm, màu trắng, chuyển sang màu vàng nhạt khi sắp nở.
– Sâu non mới nở màu trắng sữa, có lông nâu phủ khắp mình. Sâu lớn đủ sức dài khoảng 19 – 22mm, màu xanh lá mạ, thân chia đốt rất rõ ràng.
– Nhộng dài từ 7 – 10mm màu nâu.
-
Nội dung chính
Vòng đời của sâu cuốn lá nhỏ (Cnaphalocrocis medinalin)
– Vòng đời của sâu cuốn lá lúa trung bình khoảng 30 – 35 ngày. Bướm sống từ 5 – 10 ngày. Giai đoạn trứng từ 3 – 5 ngày. Sâu non sống khoảng 15 – 28 ngày. Nhộng sống từ 6 – 10 ngày.
+ Trong đó giai đoạn sâu non gây hại chiếm khoảng 15 – 28 ngày, sâu non có từ 5 – 6 tuổi. Sâu non tuổi 2 – 3 sẽ nhả tơ khâu mép lá cuốn lại tạo thành bao để sốngnên gây khó khăn trong việc phòng trừ. Sâu cuốn lá nhỏ gây hại bằng cách ăn mô lá chỉ chừa lại lớp biểu bì màu trắng, ruộng lúa bị hại trông xơ xác, nhìn từ xa thấy bạc trắng, làm giảm khả năng quang hợp, cây lúa sinh trưởng phát triển kém, hạt bị lép lửng nhiều, ảnh hưởng đến năng suất.
+ Thành trùng sâu cuốn lá nhỏ thường gọi là ngài có màu vàng rơm, thân dài khoảng hơn 1cm, đây là đặc điểm rất dễ nhận dạng. Khi chúng đậu, đặc điểm cánh xếp thành hình tam giác và khi có tác động vào chúng bay rất nhanh.
+ Một con sâu cuốn lá thường gây hại từ 3 – 5 lá trong một vòng đời và hóa nhộng ngay trong bao lá.
Lưu ý: vết thương ở mép lá do sâu cuốn lá tạo ra, tạo điều kiện thuận lợi cho các loại vi khuẩn bệnh xâm nhập và gây hại.
-
Tập quán sinh sống và cách gây hại của sâu cuốn lá nhỏ hại lúa
– Bướm thường hóa vũ về ban đêm, từ 9h tối đến sáng hôm sau. Ban ngày bướm trốn trong khóm lúa hoặc cỏ dại, khi bị tác động tới thì bay một đoạn ngắn trên lá lúa.
+ Tất cả những hoạt động như bắt cặp, đẻ trứng đều xảy ra ban đêm.
+ Bướm bị thu hút bởi nhiều ánh sáng đèn, nhất là bướm cái. Bướm cái đẻ trứng ở các ruộng lúa hoặc mạ có màu xanh đậm, rậm rạp và thích tập trung nhiều ở những ruộng gần bờ mương, gần nhà ở hoặc đường đi có bóng mát.
– Sâu non mới nở rất nhanh nhẹn, bò khắp trên lá, thân cây và chui vào lá non, mặt trong của lá chúng ăn phần xanh, chừa lại lớp màng trắng mỏng trên lá lúa.
+ Sâu non sang tuổi 2, sâu bò đến các lá già nhả tơ ở 2 bìa lá lúa khoảng giữa lá, sợi tơ gặp không khí khô và rút 2 bìa lá lại, mặt trên lá cuốn vào bên trong thành một cái bao theo chiều dọc lá lúa, sâu ẩn trong đó và cạp ăn phần xanh của lá để sinh sống. Chỉ có 1 sâu trong 1 cuốn lá.
+ Sâu tuổi lớn có thể ăn 1 – 2 lá lúa trong một ngày và có khả năng nhả tơ gập lá theo chiều ngang, đôi khi chập 2 – 5 lá cuốn thành 1 bao.
+ Sâu nằm trong bao, có thể ăn phá suốt ngày đêm. Sâu còn có thể di chuyển hẳn ra khỏi bao cũ để gây hại các lá mới. Một con sâu từ khi nở đến khi trưởng thành có thể gây hại từ 3 – 5 lá.
+ Sâu thường di chuyển vào buổi chiều, nếu trong ngày trời mưa hoặc râm mát thì sâu có thể di chuyển bất cứ lúc nào. Sâu non lớn đẩy sức chuyển từ xanh sang vàng hồng và có thể hóa nhộng ngay nơi đã sinh sống hoặc chui ra khỏi bao cũ tìm vị trí khác hóa nhộng.
+ Sâu có thể nhả tơ, cắn đứt hai đầu lá và bịt lại thành bao kín để hóa nhộng bên trong. Lá lúa bị sâu gây hại sẽ khô, cây héo, giảm năng suất, nhất là khi sâu tấn công lá cờ.
-
Các yếu tố ảnh hưởng đến mật độ
– Thức ăn: Giống lúa nhảy nhiều chồi, lá xanh đậm, thu hút bướm tới đẻ trứng. Lúa được trồng nhiều vụ trong một năm nên trên đồng ruộng lúc nào cũng có thức ăn cho sâu.
– Thời tiết: Sâu cuốn lá nhỏ sinh trưởng và phát triển thích hợp vụ Đông Xuân vì thời tiết thuận lợi để cây lúa phát triển tốt. Nhiệt độ thích hợp đối với sâu cuốn lá nhỏ là 25 – 29ºC, và ẩm độ trên 80%.
– Thiên địch: Nhóm thiên địch của sâu cuốn lá nhỏ có vai trò quan trọng trên đồng ruộng, chủ yếu gồm các loài sau:
+ Ong họ Trichogrammatidae ký sinh trứng.
+ Ong thuộc các hoh Braconidae, Ichneumonidae, Chalcididae thường ký sinh ấu trùng và nhộng.
+ Nấm và virus ký sinh sâu.
+ Một số loài bộ Cánh Cứng ăn ấu trùng.
+ Một số loài nhện, chuồn chuồn ăn bướm.
-
Biện pháp phòng trừ sâu cuốn lá nhỏ lúa
– Biện pháp canh tác, kỹ thuật
+ Vệ sinh đồng ruộng, làm sạch cỏ dại. Kết hợp sử dụng phân bón sinh học nhằm cung cấp đầy đủ, cân đối dinh dưỡng cho lúa ngay từ đầu, tạo điều kiện cho cây lúa phát triển khỏe mạnh, cứng cáp, hạn chế sâu hại.
– Biện pháp sinh học
+ Chú ý bảo vệ hoặc bổ sung thiên địch như ong mắt đỏ Trichogramma sp., nấm… Ký sinh thiên địch của sâu cuốn lá nhỏ rất đa dạng từ các loài ong, nấm, các loài ăn thịt…
– Biện pháp hóa học
+ Dùng các loại thuốc Padan 95SP, Regent 800WP, Sumithion 50EC, Karate 2.5EC… phun khi sâu còn tuổi 1-2, sâu đã lớn cần phá bao lá trước khi phun mới có hiệu quả.
– Thời điểm phun thuốc thích hợp nhất
+ Sự phát dục của sâu cuốn lá nhỏ phụ thuộc vào sự sinh trưởng, phát triển của từng trà lúa, trên cùng một cánh đồng có nhiều trà lúa cấy ở các thời vụ khác nhau thì trứng sâu cuốn lá nhỏ nở rộ cũng ở các thời điểm khác nhau. Những ruộng lúa cấy trước, nhanh tốt, ruộng lúa thừa đạm, lá xanh đen, những ruộng gần khu dân cư, gần đường quốc lộ, khi trời tối sẽ có nhiều ánh sáng nên mật độ bướm sẽ cao hơn, trứng sâu cũng nở sớm hơn.
+ Quan sát đồng ruộng, khi thấy bướm xuất hiện đồng loạt, tiến hàng phun thuốc sau 5 – 7 ngày để diệt sâu mới nở sẽ có hiệu quả cao hơn.(Thăm đồng 2 ngày/lần, xua ngọn lá lúa kiểm tra thấy mật độ bướm giảm đột ngột so với thời điểm bướm ra rộ).
+ Chỉ phun thuốc trừ sâu cuốn lá nhỏ trên những diện tích có mật độ sâu non đến ngưỡng phòng trừ từ 20 con/m2 trở lên đối với giai đoạn đẻ nhánh vì trong giai đoạn này sâu gây hại ở mật độ thấp sự thiệt hại không đáng kể vì cây lúa có khả năng tự bù đắp. Trong giai đoạn dòng – trỗ mật độ khoảng từ 6 – 9 con/m2 trở lên tiến hành phun thuốc bảo vệ thực vật để diệt trừ.
Lưu ý: Đây là đối tượng phổ biến trên đồng ruộng, nếu chúng ta thường xuyên phun thuốc sớm hoặc phun định kỳ có thể làm sâu dễ kháng thuốc hoặc dẫn đến mất cân bằng sinh thái ngoài đồng ruộng làm cho rầy nâu dễ bộc phát. Do đó để phòng trừ tốt nhất bà con cần tích cực kiểm tra, giám sát đồng ruộng, theo dõi sát sao diễn biến phát sinh, phát triển của sâu cuốn lá nhỏ.
