Cộng đồng nông nghiệp toàn cầu đang theo dõi sát sao khả năng tái xuất hiện của hiện tượng thời tiết La Niña vào cuối năm nay, một diễn biến có thể mang lại những tác động sâu rộng đến sản xuất nông nghiệp, đặc biệt tại Hoa Kỳ, và tạo ra những biến động đáng kể trên thị trường lương thực thế giới. Sau khi El Niño vừa kết thúc, thế giới bước vào giai đoạn trung tính của dao động khí hậu ENSO (El Niño – Southern Oscillation), nhưng các nhà khoa học đã đưa ra cảnh báo về một La Niña sắp trở lại.
Theo Trung tâm Dự báo Khí hậu thuộc Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), có 49% khả năng La Niña sẽ hình thành vào cuối mùa hè hoặc đầu mùa thu, và xác suất này tăng lên 65% vào mùa thu/đông năm 2024-2025.
La Niña được định nghĩa là sự lạnh đi bất thường của nhiệt độ mặt nước biển ở khu vực xích đạo phía đông và trung tâm Thái Bình Dương, gây ra những thay đổi lớn trong các mô hình thời tiết toàn cầu. Hiện tượng này thường kéo theo những điều kiện khắc nghiệt, gây ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất cây trồng và hoạt động chăn nuôi.
Trong giai đoạn La Niña gần đây nhất (từ năm 2020 đến đầu năm 2023), Hoa Kỳ đã phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng. Các khu vực phía Tây và miền Trung nước này trải qua hạn hán kéo dài, gây thiệt hại đáng kể cho sản xuất nông nghiệp và gây áp lực lên nguồn nước. Mực nước sông Mississippi giảm xuống mức thấp kỷ lục, cản trở giao thông đường thủy và hoạt động xuất khẩu nông sản. Bên cạnh đó, La Niña cũng làm tăng cường hoạt động của mùa bão Đại Tây Dương, đe dọa các khu vực ven biển và cơ sở hạ tầng nông nghiệp.
Dự báo cho mùa đông tới, nếu La Niña tái xuất, các khu vực phía Tây Bắc Thái Bình Dương và đồng bằng phía Bắc Hoa Kỳ có thể sẽ chứng kiến thời tiết lạnh hơn và ẩm ướt hơn. Ngược lại, miền Nam Hoa Kỳ, đặc biệt là Đông Nam và các bang đồng bằng phía Nam, nhiều khả năng sẽ trải qua một mùa đông ấm hơn và khô hơn. Sự phân hóa rõ rệt này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chu trình sinh trưởng của các loại cây trồng vụ đông như lúa mì, cũng như việc chuẩn bị đất cho các vụ mùa xuân.
La Niña cũng được dự báo sẽ duy trì hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng hạn hán ở một số khu vực trọng điểm của Hoa Kỳ, đặc biệt là các bang đồng bằng phía Nam và vùng bờ Vịnh. Những khu vực này, vốn là vựa nông sản quan trọng, có thể phải đối mặt với căng thẳng về nước cho cây trồng và vật nuôi. Trong khi đó, các khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương và một phần của Trung Tây có thể chứng kiến tình hình hạn hán được cải thiện nhờ lượng mưa tăng lên.
Một trong những tác động đáng chú ý khác của La Niña là đến mùa bão Đại Tây Dương. Với nhiệt độ mặt nước biển Đại Tây Dương đang ấm lên đáng kể và điều kiện gió đứt giảm – yếu tố thường đi kèm với La Niña – NOAA đã đưa ra dự báo về một mùa bão rất dữ dội. Cơ quan này dự kiến có từ 17 đến 25 cơn bão được đặt tên, trong đó có 8 đến 13 cơn bão và 4 đến 7 cơn bão lớn cấp 3 trở lên. Con số này cao hơn đáng kể so với mức trung bình hàng năm (14 cơn bão được đặt tên, 7 cơn bão và 3 cơn bão lớn), đe dọa các vùng sản xuất nông nghiệp ven biển và hạ tầng xuất khẩu.
Đối với Việt Nam và khu vực Đông Nam Á, tác động của La Niña thường có phần khác biệt so với Hoa Kỳ. Trong khi miền Nam Hoa Kỳ có thể khô hạn, La Niña thường mang lại lượng mưa tăng cường cho nhiều vùng của Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam. Điều này có thể dẫn đến một mùa mưa kéo dài hơn, cường độ lớn hơn, gia tăng nguy cơ lũ lụt và sạt lở đất, đặc biệt là ở miền Trung và miền Nam Việt Nam. Đồng thời, khu vực này cũng có thể chứng kiến hoạt động mạnh hơn của các cơn bão và áp thấp nhiệt đới, gây thiệt hại nghiêm trọng cho sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là lúa, cây ăn trái và nuôi trồng thủy sản.
Nhìn chung, sự trở lại của La Niña đặt ra cả thách thức lẫn cơ hội cho nông dân Việt Nam. Thách thức lớn nhất là nguy cơ thiên tai gia tăng, đòi hỏi sự chủ động trong công tác phòng chống lũ lụt, bão và các hiện tượng thời tiết cực đoan. Nông dân cần đầu tư vào giống cây trồng có khả năng chống chịu tốt hơn, áp dụng các biện pháp canh tác bền vững, quản lý nước hiệu quả hơn (cả thoát nước và tích trữ nước) để thích ứng với lượng mưa bất thường.
Mặt khác, nếu sản lượng nông nghiệp tại các quốc gia lớn như Hoa Kỳ bị ảnh hưởng bởi La Niña, giá nông sản toàn cầu có thể tăng, tạo cơ hội cho các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam, miễn là chúng ta có thể duy trì sản lượng và chất lượng trong bối cảnh thời tiết khắc nghiệt. Việc theo dõi sát sao các dự báo khí tượng và thông tin thị trường là cực kỳ quan trọng để nông dân và các nhà hoạch định chính sách có thể đưa ra quyết định kịp thời, giảm thiểu rủi ro và tận dụng cơ hội.
Nguồn: AgWeb
