Nuôi giun quế (trùn quế) là hình thức chuyển đổi từ phân chuồng và phụ phẩm nông nghiệp thành phân hữu cơ giàu dinh dưỡng cho cây trồng, vật nuôi. Đồng thời còn đóng góp nhiều lợi ích cho xã hội. Tuy nhiên do thiếu kiến thức, kinh nghiệm nên mô hình nuôi trùn quế vẫn chưa được nhân rộng và khai thác đúng tiềm năng của nó. Do đó, để nghề nuôi giun đến gần hơn với bà con nông dân, ở bài viết này, chúng tôi sẽ tiếp tục chia sẻ cho bà con kỹ thuật nuôi trùn quế đầy đủ, chi tiết nhất.
Nội dung chính
Yêu cầu về chuồng trại
-
Hướng chuồng
Nên lựa chọn hướng Đông Nam hoặc hướng Nam để đảm bảo thoáng mát về mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Đồng thời đảm bảo chuồng khô ráo, sạch sẽ, hạn chế và tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh.
-
Vị trí làm chuồng
Vị trí đặt chuồng phải cao ráo, thoáng mát, đảm bảo không bị ngập úng khi trời mưa, mùa nước lũ.
Ngoài ra, bà con còn phải lưu ý nồng độ pH trong đất. Giun quế thích hợp với nồng độ trung tính từ 6,5 – 7,5, nếu quá mặn hoặc quá chua, trùn sẽ bỏ đi nơi khác hoặc bị chết.
Vị trí làm chuồng phải tránh xa các loại côn trùng gây hại như mối, rắn, tắc kè, chuột, ổ kiến. Đối với những gia đình đang nuôi ngan, ngỗng, gà, vịt thả rông thì cần hết sức lưu ý và có biến pháp ngăn chặn chúng phá hoại.
Đảm bảo nguồn nước sử dụng để tưới cho giun quế phải sạch sẽ, không bị ảnh hưởng bởi các chất thải công nghiệp, nước có độ pH trung tính từ 6,5 – 7,5.
-
Vật liệu
Vật liệu làm thành luống: gạch, tấm gỗ hoặc thân cây chuối
Mái che nên sử dụng mái bằng rơm rạ, lá cọ, lá dừa, tấm bìa, bạt để chuồng mát mẻ, thông thoáng.
Các trụ bên trong chuồng có thể làm bằng cọc tre, gỗ hoặc bê tông chắc chắn.
Tường chuồng: bà con có thể dùng lưới thép B40 quây cao hoặc xây bằng gạch để các loại vật nuôi hoặc sinh vật khác không làm hại giun quế.
-
Mái chuồng
Phải có độ cao cách mặt đất ít nhất 1m vì nếu thấp quá sẽ khó thu hoạch, còn cao quá thì bị mưa hắt. Khoảng cách lý tưởng là từ 1,8 – 2m trong đó 0,3 – 0,5m sẽ đóng chìm xuống đất, phần cọc bên trên cao khoảng 1,5m.
-
Luống nuôi giun quế
Luống nuôi phải có chiều cao ít nhất từ 25 – 30cm, chiều rộng khoảng 1m thuận tiện cho việc chăm sóc.
Chiều dài của luống nuôi sẽ phụ thuộc vào quy mô chăn nuôi của từng hộ gia đình, trang trại. Tuy nhiên chiều dài lý tưởng chỉ nên từ 3 – 5m.
Luống nuôi nên được phân chia thành các chuồng nuôi nhỏ rộng khoảng 3m2.
-
Nền chuồng
Nền chuồng là nơi trú ngụ và phát triển của giun nên có vai trò quan trọng nhất. Nền chuồng nuôi giun quế phải đạt tiêu chuẩn sau: có độ tơi xốp không chứa chất độc hại, giàu dinh dưỡng, khả năng giữ ẩm tốt, không gây phản ứng nhiệt, pH ở mức trung tính từ 6,5 – 7,5.
Bà con có thể sử dụng phân bò, phân gà, phân lợn… các loại phân chuồng nói chung để làm chất nền. Ngoài ra cũng có thể sử dụng cỏ, lá thân ngô, rơm rạ tươi, xơ dừa, mùn cưa, giấy vụn hoặc các hộp bìa carton cũ. Nếu sử dụng lá cây thì chú ý không được dùng lá có độc như lá lim, xoan, sắn.
Một số cách xử lý chất nền chuồng
-
Ủ nóng
Ủ nóng mùa hè kéo dài từ 30 – 40 ngày, mùa đông từ 60 – 70 ngày.
Nguyên liệu để ủ nóng có thể sử dụng như: phân gà, phân bò, phân trâu, phân dê, phân gà; Rơm rạ tươi, thân cây ngô, lạc, cỏ, dây khoai lang…; Chế phẩm sinh học EM 1%, vôi bột… Phụ phẩm nông nghiệp phải được băm nhỏ, bà con có thể băm thủ công hoặc dùng máy băm cỏ.
-
Máy băm cỏ
Bà con tiến hành ủ trên đất nện chặt hoặc nền xi măng, nền gạch đỏ lát có rãnh để chứa nước ủ chảy ra. Đống ủ phải có mái che. Diện tích cần để ủ nóng trung bình 3 – 5m2 cho khoảng 1 – 1,5 tấn. Độ ẩm của đống ủ từ 60 – 70%, nhiệt độ từ 50 – 60 độ C.
Sau từ 7 – 10 ngày kiểm tra nhiệt độ đống ủ bằng gậy hoặc tre vót. Cắm tre vào giữa 10 phút, cầm vào phần gậy nếu thấy nóng tay là được.
Kiểm tra độ ẩm bằng cách cầm 1 nằm sinh khối từ đống ủ, bóp chặt thấy rỉ nước qua kẽ tay thì độ ẩm đạt 50 – 60%. Nếu nước chảy nhiều là quá ẩm, nếu phần sinh khối bị vỡ là quá khô.
Sau 15 ngày ủ nên đảo một lần và tưới nước. Khi đống ủ có màu nâu, không có mùi hôi, xốp và ẩm, nguyên liệu hoai mục thì đem bỏ vào chuồng nuôi.
-
Ủ nguội
Nguyên liệu tương tự ủ nóng và bổ sung thêm một lượng phân lân nhỏ, đồng thời không dùng vôi bột.
Đống ủ được nén chặt nên môi trường bên trong yếm khí, vi sinh vật phát triển chậm, nhiệt độ không quá cao chỉ từ 30 – 35 độ C.
Thời gian ủ từ 5 – 6 tháng. Tuy thời gian kéo dài nhưng nền chuồng lại có chất lượng tốt hơn ủ nóng do mất ít chất đạm.
-
Ủ hỗn hợp
Chuẩn bị nguyên liệu và đánh đống giống như phương pháp ủ nóng. Từ 4 – 6 ngày nhiệt độ có thể lên đến 70 độ C. Lúc này, bà con tưới nước ẩm, nén chặt và bịt kín. Sau 2 tháng đã có thể dùng được.
-
Cách rải chất nền chuồng nuôi giun quế
Nền chuồng phải phẳng, dày từ 10 – 20 cm. Sau khi rải thì dùng ô doa tưới nước để có độ ẩm từ 60 – 70%
Rải chất nên trước 2 – 3 ngày khi thả giống. Đối với giống giun sinh khối bà con có thể không cần chất nền chuồng hoặc rải mỏng hơn.
Kỹ thuật nuôi giun quế
-
Chọn giun quế giống
Bà con có thể mua một trong hai loại giống sau:
Giun sinh khối: Có lẫn cả bố, mẹ, giun con, trứng kén và môi trường mà giun đang sống. Trong đó trùn giống chiếm khoảng 3 – 5%.
Trùn tinh: Tỉ lệ trùn trên 80%. Bà con không nên chọn trùn thương phẩm 100% để làm giống.
-
Thả giống
Thời điểm thả giống thích hợp: Bà con nên thả vào buổi sáng sớm mát mẻ. Không thả vào buổi trưa nắng nóng.
Mật độ thả với trùn tinh: bà con nên duy trì mật độ 1 – 2kg/ m2 (ước tính khoảng 8.000 – 10.000 cá thể).
Mật độ thả với trùn sinh khối: 15 – 20kg/m2.
Cách thả: Với trùn tinh, bà con dùng tay để thả nhẹ nhàng chúng xuống từng luống nuôi. Với trùn sinh khối thì thả bằng cách trải sinh khối vào luống theo đường thẳng giữa ô luống hoặc để sinh khối thành từng đám giữa mặt luống.
Sau khi thả giống, bà con phải dùng bao tải cũ hoặc chiếu rách, lá chuối lá cọ để đậy kín giúp giun nhanh chóng thích nghi với môi trường.
-
Cách chăm sóc
Để duy trì độ ẩm 70%, vào mùa hè bà con phải tưới nước từ 2 – 3 lần/ ngày. Còn vào mùa đông thì duy trì từ 1 – 2 lần/ ngày.
Lưu ý: Bà con tuyệt đối không được tưới nước có vôi bột hoặc xà phòng sẽ gây độc làm chết giun.
Bà con phải thường xuyên kiểm tra mô hình nuôi trùn quế của mình, đặc biệt là thời điểm vừa thả:
Nếu không bị tổn thương thì ngay sau khi thả chúng sẽ chui hết xuống chất nền.
Nếu có những con bị tổn thương thì chúng sẽ ngọ nguậy tại chỗ.
Còn nếu quá nhiều trùn không chui được xuống hết thì có thể đo độ pH không phù hợp, độ ẩm quá cao hoặc quá thấp.
Bà con phải kiểm tra nhiệt độ của sinh khối 2 ngày/ lần. Thời gian kiểm tra từ 8h sáng – 15h chiều. Duy trì nhiệt độ từ 25 – 30 độ C. Nếu cao quá thì phải xới đảo để tạo độ thông thoáng Thấp quá thì cần dùng bạt che.
-
Thức ăn cho giun quế
Phân trâu, bò tươi: Đổ nước và phân thẻo tỉ lệ 1 : 1 sau đó dùng cây để khuấy đều và tan hết. Bà con có thể dùng thêm chế phẩm sinh học EM 1% để phân giải chất độc trong phân. Sau khoảng 6h, bà con phải trộn lại 1 lần cho đến 3 – 5 ngày có thể cho giun ăn.
Các loại phân gia súc khác như dê, thỏ, lợn: Bà con nên phối trộn thêm phụ phẩm nông nghiệp đã băm nhỏ từ 5 – 10cm để tăng độ tơi xốp
Phân gà vịt: Nguồn thức ăn này cũng phải được ủ cũng với một số loại phụ phẩm nông nghiệp sau đó mới cho ăn.
Nguồn thức ăn từ phụ phẩm nông nghiệp: Cây thanh long, rơm rạ, thân cây ngô, cây đậu, lạc, thân cây lục bình, bã mía, bã khoai mì: Các loại phụ phẩm phải được băm nhỏ đem ủ với phân chuồng.
Trùn giun quế rất kỵ với các loại rau củ quả có tinh dầu sả, rau thơm, gừng hoặc bạch đàn…
Phòng bệnh và hướng dẫn xử lý một số bệnh thường gặp ở trùn quế
Nguồn nước dùng để tưới cho giun phải sạch sẽ, không bị ô nhiễm, pH trung tính.
Nếu thay đổi thức ăn hoặc thử nghiệm loại thức ăn mới thì chỉ nên thử ở diện tích nhỏ.
Nhìn chung so với nhiều loại vật nuôi khác thì giun quế ít bị bệnh. Tuy nhiên bà con cần theo dõi thường xuyên để kịp thời xử lý nếu bị bệnh.
Một số bệnh thường gặp khi nuôi giun quế và cách xử lý:
-
Bệnh no hơi
Sau khi ăn, trùn nổi lên mặt luống, trườn dài rồi chuyển sang màu tím bầm, chết. Nếu còn thức ăn trên mặt luống, bà con phải hốt hết ra rồi tưới nước lên mặt luống, ngừng cho ăn thức ăn cũ, không cho chúng ăn quá nhiều thức ăn có chất đạm.
-
Trúng khí độc
Trùn quế bị ngạt thở do thiếu oxy nên chúng sẽ bò lên mặt đất, cơ thể bị tím bầm. Lúc này bà con ngừng cho ăn, dùng quốc đào mặt luống để tạo độ tơi xốp và thông thoáng cho giun.
Trên đây là toàn bộ kỹ thuật nuôi trùn quế đầy đủ, chi tiết nhất. Bà con có thể áp dụng để mở rộng quy mô chăn nuôi riêng biệt hoặc nuôi kết hợp với các loại gia súc gia cầm khác đều mang đến lợi nhuận cao. Chúc bà con thành công.
