Bệnh đốm nâu hại lúa xuất hiện phổ biên trên đồng ruộng. Bệnh đốm nâu ảnh hưởng đến khả năng sinh trưởng của cây trồng… cả trên lá, quả và hạt. Đặc biệt, trong điều kiện khí hậu nhiệt đới như ở nước ta, thì đốm nâu có điều kiện thuận để phát triển mạnh và bùng phát trên diện rộng. Có cách phòng trừ bệnh đốm nâu hại lúa nào hiệu quả hay không? Mời bà con cùng theo dõi bài viết để hiểu thêm về chủ đề này nhé!
Nội dung chính
Bệnh đốm nâu trên lúa là gì?
Đốm nâu là một bệnh mãn tính trên cây lúa, hầu như chưa có giống nào kháng hoặc chống chịu được với bệnh này. Thực tế đồng ruộng cho thấy từ khi xuống giống cho đến lúc thu hoạch chưa có một cây lúa nào không bị căn bệnh này tấn công.
Trong giới chuyên môn đã có người ví bệnh đốm nâu trên cây lúa giống như bệnh giun sán ở người, mà đã là giun sán thì ít nhiều người ta ai cũng có. Nói vậy để các bạn hình dung ra được mức độ phổ biến của bệnh đến mức nào. Chỉ có điều là nếu bệnh xuất hiện nhiều (tỷ lệ và chỉ số bệnh cao) thì có thể sẽ làm giảm năng suất lúa, còn nếu bệnh xuất hiện ít thì ít hoặc không ảnh hưởng nhiều.
Bệnh đốm nâu chỉ xuất hiện và gây hại ở những bộ phận phía trên mặt đất của cây lúa, trong đó chủ yếu là bộ lá và trên hạt lúa, nó là một trong những nguyên nhân gây đốm đen vỏ trấu của hạt lúa mà nhiều người vẫn thường gọi là bệnh lem lép hạt lúa.
Biểu hiện của bệnh đốm nâu
Bệnh đốm nâu thường biểu hiện bệnh, ủ bệnh và phát bệnh có khoảng thời gian khá lâu nhưng cũng đủ nhanh để cây bị bệnh ngừng phát triển và bị chết. Trong thời kỳ cây ủ bệnh sẽ có biểu hiện như rễ mầm bị thối đen, lá mầm biến dạng, cây sẽ bị chết hoặc phát triển không bình thường.
Khi cây biểu hiện bệnh ra ngoài dễ nhận thấy đó là các đốm bệnh hẹp, ngắn màu nâu đậm xuất hiện trên thân, lá, quả có kích thước từ 2-10 x 1mm. Nếu bệnh biểu hiện trên giống thì đốm bệnh dài và rộng hơn, có màu nâu nhạt hơn và ở giữa có màu sáng.
Nhiều khu vực cây trồng bị nhiễm bệnh nặng có màu đỏ rực cũng là biểu hiện của bệnh đốm nâu khi bệnh thường có màu nâu đỏ, ở mép lá màu nhạt hơn. Khi bệnh phát triển trên lá khiến lá có biểu hiện lá cháy vàng, toàn bộ thân cây nhìn xơ xác, không còn sức sống.
Nguyên nhân gây nên bệnh đốm nâu
Bệnh có thể do vài loại nấm gây ra, nhưng chủ yếu vẫn là hai loài nấm có tên là Helminthosporium oryzae và nấm Curvularia lunata.
Loài nấm thứ nhất gây ra triệu chứng là ban đầu vết bệnh chỉ nhỏ như đầu mũi kim màu nâu nhạt sau lớn rộng dần ra thành hình bầu dục nhỏ, gần giống như hạt mè, có màu nâu, nâu đậm ở cả hai mặt vết bệnh, xung quanh thường có quầng vàng rất nhỏ. Nếu điều kiện thuận lợi cho bệnh thì vết bệnh lớn hơn, ngược lại nếu thời tiết không thuận lợi cho bệnh thì vết bệnh có kích thước nhỏ hơn (trước đây người ta gọi là bệnh tiêm lửa).
Loài nấm thứ hai gây ra triệu chứng là: vết bệnh hình sọc ngắn hoặc không định hình màu nâu tím hoặc nâu xám, cũng có khi là những chấm nhỏ gần tròn màu nâu, nâu tím hoặc nâu xám. Ở trên hạt vết bệnh là những vết tròn nhỏ gần giống vết bệnh do loại nấm thứ nhất gây ra (trước đây người ta gọi là bệnh đốm nâu hay vết nâu).
Các biên pháp để phòng ngừa và hạn chế bệnh đốm nâu trên cây lúa
Để hạn chế tác hại của bệnh các bạn có thể áp dụng kết hợp nhiều biện pháp, trong đó chủ yếu là những biện pháp canh tác (đặc biệt là phân bón và nước) tạo điều kiện thuân lợi cho cây lúa sinh trưởng, phát triển tốt, tăng sức chống chịu với bệnh từ đó hạn chế tác hại do bệnh gây ra. Sau đây là một số biện pháp chính:
Cày bừa, xới xáo làm đất kỹ (trừ những chân đất có tầng phèn nằm cạn, dễ bị xì phèn khi làm đất), những ruộng đất bạc màu, đất cát cần bón nhiều phân chuồng để cải tạo và tăng cường chất dinh dưỡng cho đất.
Không nên gieo sạ quá dầy, dễ làm lúa thiếu thức ăn sinh trưởng, phát triển kém, bệnh dễ phát sinh.
Những ruộng bị nhiễm phèn hoặc dư thừa xác hữu cơ cần tăng cường bón thêm vôi bột, phân lân… để thúc đẩy nhanh quá trình phân hủy chất hữu cơ và nâng cao độ pH cho đất, tạo điều kiện cho cây lúa sinh trưởng và phát triển tốt.
Phải luôn cung cấp đầy đủ nuốc cho ruộng lúa, nhất là vào đầu vụ hè-thu thời tiết khô hạn, ở vụ này nếu thiếu nước phèn từ tầng đất dưới sẽ xì lên tầng canh tác gây ngộ độc rễ làm cây lúa sinh trưởng kém, tạo điều kiện cho bệnh tấn công.
Phải bón đầy đủ và cân đối giữa đạm lân và kali (nhất là với những giống phàm ăn), tuyệt đối không được để cây lúa thiếu đạm, thiếu dinh dưỡng sinh trưởng, phát triển kém.
Ngoài những biện pháp trên đây, để hạn chế bệnh truyền qua vụ sau thông qua con đường hạt giống và tàn dư cây trồng, các bạn nên thực hiện một số biện pháp sau:
Sau khi thu hoạc lúa cần vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ, thu dọn sạch tàn dư cây lúa để hạn chế nguồn bệnh ban đầu lan truyền cho vụ sau.
Không lấy lúa ở những ruộng vụ trước đã bị nhiễm bệnh nặng để làm giống cho vụ sau. Trước khi ngâm ủ phải phơi khô, quạt thật sạch để loại bỏ hết những hạt lép lửng (là những hạt mang nhiều nấm bệnh).
Do nấm bệnh tồn tại ngay trên vỏ trấu vì thế để diệt trừ một cách triệt để nguồn bệnh ban đầu lây nhiễm cho vụ sau, trước khi ngâm ủ các bạn phải xử lý giống bằng nước nóng 54 độ C hoặc bằng cách dùng một trong các loại thuốc trừ bệnh như Carban 50SC, Vicarben 50HP… pha nồng độ 3/1.000 ngâm giống 24-36 giờ sau đó vớt ra đãi sạch rồi đem ủ bình thường.
Cùng với những biện pháp trên đây khi ruộng lúa có biểu hiện bị bệnh có thể sử dụng một trong các loại thuốc như: Kacie 250EC, Golcol 20SL, Supercin 20EC/40EC/80EC, Carbenzim 500FL, Tilt Super 300EC, Viroval 50BTN, Workup 9SL… để phun xịt. Về liều lượng và cách sử dụng các bạn nhớ đọc kỹ hướng dẫn của nhà sản xuất có in sẵn trên bao bì.
Mong rằng qua bài viết này bà con sẽ hiểu thêm về bệnh đốm nâu hại lúa và lựa chọn được phương pháp phòng trừ bệnh hại phù hợp nhất cho đồng ruộng. Cảm ơn bà con đã quan tâm theo dõi bài viết!
